KONTROL DELİSİ MİSİN? – Kendini Test Et – Aşırı Sorumluluk Alma – Başkalarına Sürekli Karışma

Sorumluluk duygunuz çok mu yüksek? Genellikle ortamdaki görevleri, işleri ilk alan siz mi oluyorsunuz? Üzerinizdeki yükleri ya da görevleri, sorumlulukları devretmeniz gerektiği söylendiğinde ya da teklif edildiğinde bundan genellikle kaçınır mısınız? Ve içten içe şöyle mi düşünürsünüz? Ya benim kadar iyi yapamazlar ki eğer cevaplar çoğunlukla evet ise o zaman belki de siz de her şeyi ve herkesi kontrol etmeye çalışan, bazen onların yerine düşünen, onların yerine hareket eden, onlara tırnak içinde yardım etmekten ya da hayatlarına yine tırnak içinde çeki düzen vermekten kendini alı koyamayan bir kontrol delisi olabilirsiniz. Yoo hiç de öyle değilim demeden önce bilmenizi isterim ki kontrol delilerinin çoğu da böyle der. Onlara göre yaptıkları şey aslında kontrol etmek değil de sadece yardım etmek ya da işlerin yolunda gitmesini sağlamaktır. Bu videoda öncelikle uygulayacağımız mini bir testle kontrol delisi olup olmadığınızı dair bir fikir oluşturmanıza yardım edeceğiz. Ardından da nedir bu kontrol deliliği tam olarak ve aslında hayatımızda nelere yol açar bunları konuşacağız. Biraz sonra size 10 tane madde sayacağım. Lütfen bu maddeleri ve bu maddelerdeki ifadeleri dikkatle dinleyin ve sizi ne kadar yansıttığını, size ne kadar uyduğunu düşünün. Eğer söylediğim madde sizi tam olarak yansıtıyorsa kendinize 5 puan verin. Eğer yooo hiç benimle alakası yok diyorsanız o zaman kendinize bir puan verin. Aradaki puanlamalarla ilgili bilgi ekranda gözüküyor. Tüm maddeleri puanladıktan sonra toplamını alacağız ve ardından bu toplam ne anlama geliyor? Yorumlayacağız. Evet, birinci maddemiz başkaların araba kullanmasına yardım ediyor musunuz? Mesela giderken hangi rotayı kullanmaları gerektiği, nereden dönecekleri, trafik ışığının değişip değişmediği gibi konular olabilir bunlar. Kişisel ortamınızı düzenli tutmak için çok fazla dikkat ve enerji harcıyor musunuz? İnsanlara çok fazla olması gereken ve olmaması gerekenlerle ilgili tavsiyeler ve öneriler verir misiniz? Çok sayıda kişisel kuralınız, rutininiz, ritüeliniz var mı? Mesela şu şu olmazsa hayatta çalışamam, ne bileyim kendi evimde olmazsam uyuyamam. Nokta nokta olmazsa nokta nokta yapamam gibi. Ortalık karıştığında mesela bir kriz durumunda hemen ortaya atlayıp yönetimi devralan ve kişilere emirler veren kişi siz misiniz? Başkalarına bağımlı olmaktan, onlardan yardım almaktan ya da onlara sizin için bir şeyler yapmalarından rahatsız olur musunuz? Haklı olmakta her şeyi istediğiniz gibi yapmakta ve son sözü söylemekte ısrarcı mısınızdır? Basit aktiviteleri dahi çok fazla planlar mısınız? Hata yaptığınızı, bir şeyler de yanıldığınızı ya da mesela fikrinizi değiştirdiğinizi kabul etmekte zorlanır mısınız? Bir ya da bir şeyi sizi geciktirdiğinde işler zamanında başlamadığında ya da plana göre gitmediğinde sinirlenir ya da endişelenir misiniz? Efendim, bu test Psychology Today  dergisindeki bir makaleden alınmıştır. Bu makalenin linkini açıklama kısmına eklerim. Tabii ki bu test bilimsel bir sonucu yansıtmaz bize. Ancak yine de genel olarak bir fikir verebilir. Gelelim puanlarınızın toplamının ne anlama geldiğine. Eğer aldığınız toplam puan 41 ila 50 arasındaysa evet siz tam bir kontrol manyağısınız. Pardon kontrol delisisiniz. Eğer 31-40 arası bir puan aldıysanız muhtemelen bazı kontrol sorunlarınız var. Eğer 21 ila 30 puan arası aldıysanız sıkıntı yok. Aynen devam. 10 ila 20 puan aldıysanız siz gerçek misiniz? Ya da dürüst müsünüz? Kontrol delisi diye tıbbi bir tanı yok tabii ki kontrol delisi terimi sadece belki

olsa olsa bir belirti olabilir. Peki neyin belirtisi olabilir? Ondan biraz sonra bahsedeceğim. Ancak kontrol delisi terimini daha çok maddelerden de anlayacağınız üzere. Testteki maddelerden de anlayacağınız üzere olan olayları kendi kontrol alanın dışındaki olan olaylarla ilgili olarak da diğer insanları olayların gidişatını, işleri kontrol altına almak isteyen, olayların yönünü belirlemek isteyen ve bu olmadığında kendini rahatsız hisseden insanlar için kullanılan bir tanımdır. Kontrol delisi ya da kontrol deliliği belirtisini daha çok nerede görüyoruz? Daha çok mesela OKB’de görürüz. OKB bozukluğu olan kişilerde kontrol deliliği görülen belirtilerden bir tanesi. Aynı şekilde kaygı bozukluğunda da sık sık aşırı kontrol durumlarını görüyoruz. Tabii bu demek değildir ki eğer sizde bir kontrol deliliği çıktıysa illa sizde OKB var ya da illa sizde kaygı bozukluğu var anlamına gelmiyor. Ancak yine de en temelde kişilerin bir şeyleri bu kadar çok kontrol altına almak istemesini ya da bu ihtiyacı duymak istemelerinin sebeplerinden bir tanesi de içten içe yaşadıkları kaygı olabilir. Aslında kontrol tutkusu olan insanların çoğunda kaygı vardır. Belirsizliğe tahammülleri yoktur ve belirsizliğe karşı bu aşırı tahammülsüzlük tabii ki beraberinde kaygıyı getirir ve bu kaygıyla baş edebilmek, bu kaygıyı azaltabilmek için olayları kontrol etmeye, bir şeyleri düzene sokmaya ihtiyaç duyarlar. Beklenmedik hiçbir şeyle karşılaşmak istemezler. Bu yüzden olayları en ince detayına kadar planlamak ve her türlü olasılığı hesaplamak isterler. Mükemmeliyetçi, aşırı titiz, yüksek sorumluluk sahibi, yönetme ve yönlendirme özelliklerine sahip çoğu insanda kontrol deliliğin de beraberinde görebiliyoruz. Genellikle bu insanlar başarılı insanlar ve bu özelliklerini yani aşırı mükemmeliyetçi olmalarını, aşırı titiz olmalarını genellikle en güçlü özellikleri olarak görürler.

Ancak en güçlü özelliklerimiz dozunu biraz kaçırdığımız da en zayıf özelliklerimizi zaaflarımıza dönüşe bilirler. Organize olmak, planlamak, sorumluluk sahibi olmak bir noktaya kadar iyidir elbette. Ancak aşırıya kaçtığımız da kendimizi ve çevremizdekileri yıpratabiliyoruz. Kontrol delisi insanlar genellikle takım çalışmalarında pek iyi değillerdir. Yani takım olarak çalışmaktansa tek çalışmayı tercih ederler. Aslında içten içe bunun sebebi takımdaki diğer insanlara pek de güvenmemeleridir. Eğer onları kontrol edemezse ve eğer bir şekilde takımdaki diğer insanlar yüzünden başarısızlıkla karşılaşırlarsa bu bir felakettir onlar için ve bununla karşılaşmak istemezler. Aşırı kontrolcü insanlar sadece çalışırken değil tatilde dahi rahat edemeyebilirler. Şöyle ki örneğin bir tatile çıkacak kontrolcü kişi tatile çıkmadan önce her şeyin mükemmel olması için, hiçbir aksilik çıkmaması için her şeyi önden planlamaya çalışırlar. Her türlü olasılığı hesaplamaya çalışırlar. Bu olasılıklar ile ilgili önlem almaya çalışırlar ve beklemedikleri bir olayla karşılaştıklarında ya da beklenmedik bir aksilik olduğunda bunu sanki dünyanın sonuymuş gibi görüp bütün bir tatili kendilerine zehir edebilirler. Kontrol delisi kişiler sadece kendilerini değil çevrelerindeki insanlara da zarar verebilirler. Yardım ettiklerini yani o kişiye yardım ettiklerini ya da o kişi için en iyisini bildiklerini zannederek o kişinin hayatına müdahale edebilirler. O kişiye istemediği halde akıl verebilirler, önerilerde bulunabilirler. Dolayısıyla bu da çevrelerindeki insanlar için rahatsızlık verici olabilir. Kontrol delisi insanlardaki temel sorun şudur aslında kendi kontrol alanlarının, yani kendi değiştirebileceklerini unsurların dışındaki unsurların da sorumluluğunu alır. Mesela başka insanların duyguları, mesela başka insanların yapıp ettikleri, söyledikleri bunların da sorumluluğunu alırlar. Örneğin hayatlarındaki insanların mutlu ya da mutsuz olmalarında çok yüksek sorumluluk hissederler ve herhangi bir şekilde bu kişilerden biri mutlu ya da mutsuz olduğunda bunu değiştirebileceklerini inanırlar.

Çünkü içten içe aslında bu durumun, yani o insanların mutlu ya da mutsuz olmalarının tek sebebinin kendilerinin yanlış yaptığı ya da eksik yaptığı bir şey olduğunu düşünmelidir. Dolayısıyla eğer ben bunu düzeltirsem onları da mutlu edebilirim diye düşünerek kendilerini çok fazla tüketirler. Oysaki durum her zaman böyle olmayabilir. Yani hayatımızdaki insanların mutlulukları ya da mutsuzlukları bizim dışımızdaki bir takım faktörlerden de kaynaklanabilir. Bu durumda biz ne yaparsak yapalım onlara yardımcı olamayabiliriz. Kontrol tutkumuzun altında aslında sahip olduğumuz yetersizlik ya da dayanıksızlık şemalarımız olabilir. Yetersizlik ve dayanıksızlık şeması nedir? Nelere sebebiyet verir? Nasıl oluşur ve nasıl baş edilir? Bilgi almak istiyorsanız şuradaki videolarımdan faydalanabilirsiniz. Bunun yanı sıra eğer bir kontrol tutkunuz varsa kendinizi kontrol delisi olarak görüyorsanız ya da böyle olduğunuzu fark ettiyseniz muhtemelen çeşitli düşünce hatalarına da sahipsinizdir. Bu düşünce hatalarının neler olduğunu fark etmek ve onlarla baş etmek istiyorsanız yine kanalımdaki şu videodan faydalanabilirsiniz. Kanalda aynı zamanda kaygıyla baş edebilmek, OKB ile baş edebilmek, depresyonla baş edebilmek ile ilgili çok sayıda video mevcut. Bu videolardan sizi uygun teknikleri seçerek uyguladığınızda kendinizi daha iyi hissettiğinizi göreceksiniz. Bir sonraki videoda görüşünce kadar kendinize iyi bakın. Bu arada tabii ki videoyu kapatmadan önce her zamanki gibi katıl üyesi olarak bize destek veren takipçilerimize teşekkür etmek istiyorum. Eğer kanalımıza destek olmak ve bu videoların çok daha fazla sayıda kişiye ulaşmasına yardımcı olmak istiyorsanız abone olarak beğen tuşuna basarak ve yorum yazarak bize destek verebilirsiniz.