STRESLE BAŞA ÇIKMAK İÇİN DÜŞÜNCE HATALARINI FARK ET! / KENDİNİZİ TEST EDİN!

Merhaba. Bugün aklımızdan geçen bazı düşüncelerin ne kadar sağlıklı olduğuna ya da olmadığına dair bir video ile sizlerle birlikteyiz. Bu videoyu çekelim diye oturduk fakat birdenbire hava karardı, gök gürüldemeye başladı. Şimşekler çakıyor. Dolu yağıyor. Hatta şu an yine gök gürüldüyor. Ara ara eğer gök gürültüsü sesleri falan gelirse artık kusurumuza bakmayın. Üzerimize yıldırım düşmedi ya da kesilmediği sürece kayda devam edeceğiz.

Şimdi aklınızdan bazen düşünceler geçer. Bunların bir kısmı bizi mutlu eder, bir kısmı sıkıntıya sokar. Hatta bazen şöyle düşünürüz 1 dakika ya ne oluyor? Ben niye böyle düşünüyorum? Birkaç tane düşünce biçimi okuyacağım size. Sizden ricam şu. Ben bu düşünce biçimlerini okurken bir kağıt, bir kalem alın elinize ve ben her bir cümleyi okuduktan sonra eğer bu düşünceler çok sık bir biçimde aklınızdan geçiyorsa, genellikle böyle düşünüyorsanız. Kendinize 2 puan verin. Eğer ara sıra böyle düşünürüm. Nadiren böyle düşünürüm diyorsanız bir puan verin. Hiç böyle düşünmem hiç aklımdan geçmez bu düşünce tarzı diyorsanız 0 puan verin.

Bir kaç tane okuyalım bakalım durumunuz ne çıkacak? Evet mesela. Kötü şeyler hep beni bulur. Hep mi benim başıma gelir? Nerede bir gereksiz? Hep beni bulur. Bu ve buna benzer cümleleri düşünün. Böyle bir düşünce tarzı ne sıklıkla aklınızdan geçiyor? Hiç geçmiyorsa 0, sıra geçiyorsa 1 sıklıkla geçiyorsa 2 verin. 2. Kesin kötü bir şey olacak, eminim kesin başaramayacağım kesin kalacağım bu sınıfta, sınavda pardon. Kesin terfi alamayacağım. Bu tarz bir düşünce geçiyorsa yine aynı şekilde aynı puanlamayı yapın. Ya da asla hata yapmamalıyım. Her zaman en iyisi ben olmalıyım, mükemmel olmalıyım. Ya da. Ya aslında. Beni üzmek için yaptı, öyle dedi ama orada aslında şunu kastetti, öyle dedi ama aslında bana laf gönderiyor.

 Başka bir düşünce tarzı okuyorum. Ya sınavı geçtim ama şanstan aslında normalde geçemeyecektim. Öğretmen kolay sormuş ondan geçtim. Mesela böyle bir düşünce tarzı. Ne sıklıkla geçiyor aklınızdan ya da yönetici yanımdan geçerken ya da işte öğrenci iseniz hoca yanımdan geçerken ters ters baktı. Selam verdiğimde de sanki almadı kesin benimle ilgili olumsuz düşünceleri var. Bu düşünce biçimleri eğer dediğim gibi çok sık bir şekilde ya da genellikle aklınızdan geçiyorsa kendisi 2 puan verin. Ara sıra geçiyor böyle düşünceler diyorsanız 1 puan yok ya hiç böyle düşünmem diyorsanız 0 puan verin. Peki ne anladık? Verdik puanlarımızı herhangi bir toplama ya da çıkarma yapmanıza gerek yok.

Şimdi benim burada örneklerini vermiş olduğum düşünce biçimleri aslında psikoloji, bilişsel çarpıtma diye geçen ya da bazı kaynaklarda düşünce hataları olarak adlandırılan düşünce biçimleri ne demek bu? Bazen biz olayları algılarken, dışarıdaki olayları algılarken olduğundan farklı algılıyoruz. Yani şöyle düşünün şurada yarım bardak bir su olsa ve ben bu suyun içine bir kaşık atsam karşıdan bakan bir insan bu kaşığı kırıkmış gibi görecek ve bu kaşık kırk diyecek. Halbuki kaşık gerçekten kırık mı? Hayır değil ama dışarıdan algılayan kişi bunu bu şekilde görür. İşte bazen biz de başımıza gelen olayları tecrübe ettiğimiz, deneyimlediğimiz yaşantımızdaki olayları yorumlarken biraz abartıyoruz. Çarpık ya da hatalı genelleştirmeler yapıyoruz. Düşünce hataları arasında çok sayıda var. Yani 20 küsur taneydi hatırladığım kadarıyla ama ben size en sık görülen 3-5 tanesinden bahsetmek istiyorum. Lütfen kendinizi bu anlamda değerlendirin. Bende de düşünce hataları var mı? Eğer sizin de düşünce hataları varsa ne yapabilirsiniz onu da videonun sonunda konuşacağız.

Şimdi. Birinci düşünce hatası bence en sık görülen düşünce hatalarından biri. Aşırı genelleştirme hatası. Aşırı genelleştirme hatası nedir? Hayatımdaki tek tük olumsuz olaylardan yola çıkarak bunu geneline yaymak. Yani mesela birkaç tane olumsuz ilişki yaşamışımdır. Ben zaten hiç mutlu bir ilişki yaşamadım ki. Ya da birkaç olumsuz olay yaşamışımdır. Hiç yüzüm gülmedi ya da kötü insanlar hep beni buluyor, hep benim başıma geliyor. Özellikle aşırı genelleştirme yapan insanlar hep hiç asla daima gibi. Böyle genelleştirme kalıplarını çok yoğun biçimde kullanırlar. Bunu yaparken kendinizi bulduğunuz an şöyle

bir durun düşünün bir dakika. Şu an düşünce hatası yapıyorum deyin kendi kendinize.

Sadece bu mu? Bu sadece bir tanesi. Aşırı genelleştirme. Bir diğer genelleştirme hatamız. Falcılık, geleceğe dair daha bir şeyler olmadan olmuşçasına kaygılanmak. Kesin kötü bir şey olacak. Kesin beni aramayacak, kesin ilişkimiz bitecek. Kesin ne diyelim? Hatta kesin evlenemeyeceğim. Kesin hiç kesin çocuğum olmayacak. kesin sınavı geçemeyeceğim. Geleceğe dair böyle daha bir şey olmadan olmuşçasına negatif yorumlarda bulunmak. Mantıklı mı değil. Yapıyor muyuz? Ara ara çoğumuza yapıyoruz.

Düşünce hatalarını ara sıra göstermek her sağlıklı insanın yaptığı şeydir. Yani ara sıra her birimiz böyle düşünebiliriz. Ancak bu düşünce hatalarının yoğunluğu ve sıklığı, şiddeti artarsa o zaman maalesef birtakım sıkıntılar yaşamaya başlarım. Bedensel ve ruhsal olarak. O yüzden bunu başlamadan engel olmak için yapmam gereken şey bunları tespit etmek. Fark etmek, kendimi kontrol etmek ve bunlarla baş etmek.

 Şimdi bir falcılık, bir diğeri ne felaketleştirme hatası, felaketleştirme hatası da falcılığa benziyor biraz da bunların hepsi birbirlerine biraz benziyorlar. Felaketeleştirme hatasında da yani. Bittim mahvoldum, mesala bu sınavı geçemezsem bittim. Eğer benden ayrılırsa bir daha yaşayamam, asla mutlu olamam. Bu projeyi tamamlayamazsam mahvolurum ya da kesin, mesela telefonunu aradım ancak ulaşamadım. Kesin başına bir şey geldi. Şu oldu, bu oldu gibi felaketeleştirme, felaket senaryoları oluşturma kafamızdaki bunu zaman zaman çoğumuz yapıyoruz ve çok ciddi anlamda o an onu yaşıyoruz ve ömrümüzden ömür gidiyor. Büyük bir çoğunlukla da o felaketleştirdiğimiz şeyler başımıza gelmiyor.

Bir diğer düşünme hatası -melili -malılı düşünme hatası, -melili -malılı düşünme hatası ne? Belli kalıplar halinde standart düşünmek mesela. Asla geç kalmamalıyım. Sadece sorumsuz insanlar geç kalırlar. Asla hata yapmamalıyım. Her zaman bakımlı olmalıyım. İyi bir anne her sabah çocuğuna kahvaltı hazırlamalıdır. İyi bir baba her zaman şunu yapmalıdır gibi -meliler -malılar evet bir yere kadar benim öz disiplini sağlar. Yani bir yere kadar benim kendi kendimi disipline etmemi sağlar ve bana faydası vardır. Zira yani ne yapalım yani asla geç kalmamalı demeyim de her yere geç mi gideyim?. Asla bunu da demiyorum tabii ki. Ki bu meli malı düşünce biçimi bende de vardır. Bu arada asla geç kalmamalıyım. Ama bunun sıkıntısını ne? Belli bir dozu aştığınız zaman sizi çok ciddi sıkıntıya sokar. 2 dakika bile geç kalsanız o yaşadığınız stres, sinir, o yoğunluk duygusal anlamda sizi çok fazla yıpratır. Mesela asla hata yapmamalıyız diyen bir insan ufacık bir hata bile yapsa işyerinde bütün günü kendisine zehredebilir. Halbuki diğer insanların belki o kadar umurunda değildir o hata. Fakat o kendi kendini yemeye devam etmektedir.

Bir diğer düşünce hatamızda olumluyu geçersiz kılma hatası? Bunu çoğu kişide görüyorum. Zaman zaman belki ben de yapıyorum. Olumlu bir geçersiz kılma hatası nedir? Şöyle düşünün. Hayatımızda yaşadığımız olayları yukarıdan akan bir su gibi düşünün. Yukarıdan bir su akıyor ve bunlar bizim hayatımızda başımıza gelen iyili kötülü olaylar. Bu olayların altına bir süzgeç koyduğumuzu düşün. Yani bu suyun altına bir süzgeç koyduğumuzu düşünün. Bu öyle bir süzgeç ki bu süzgeçten iyi olaylar akıp gidiyor. Kötü olaylar süzgeci üstünde kalıyor. Yani sadece kötü olayları süzüyor. Olumluya geçersiz kılma hatası biraz böyle bir şey. Yani hayatımda başıma gelen iyi olayları görmeme, belki de onları biraz küçümseme, önemsememe. Hep kötü olanlara odaklanmak. Mesela ben bunu anlatırken şey örneğini veririm bazen okuldayken öyle 98 alıp ağlayan tipler vardı. Hatırlar mısınız? Belki bilmiyorum. Aramızda da vardır. ağlayanlar ama bu ne oluyor? 98 ya da 85 alıp ağlıyor. Bu neyi gösteriyor? Yani gösterdiği şeylerden bir tanesi şu 85 almanın, 100 tane soru varsa bunu 85 tanesini doğru yapmış olmanın mutluluğunu yaşamak yerine

15 tane hataya odaklanmayı tercih etmek. Ne bileyim işte ya terfi aldım ama bu sefer şanslıydım. Yoksa olacağımdan değil. Sınavı geçtim ama hoca kolay sordu ondan. Yani ya işte. Şirket bana özel sağlık sigortası yaptırıyor ama olacak zaten yani hani gibi. Dolayısıyla hayatımda başıma gelen olayların iyi yanlarını bir bakıma görmezden gelme, hafife alma, küçümseme gibi düşünebiliriz.

 Şimdi başta size bazı puanlar alın demiştim. O puanlar ne anlama geliyor biraz ondan bahsedeyim. Tabii bilimsel bir geçerliliği, güvenirliği yok. Tabii ki o yaptığınız puanlamanın ama şöyle bir şeyi gösterecek size. Eğer herhangi bir düşünce biçimini. 2 olarak puanladıysanız, yani çok sık bu düşünce biçimi aklımdan geçiyor genellikle ben böyle düşünüyorum şeklinde puanladıysanız o sizin düşünce hatanız demektir ve bu düşünce hatası, bu düşünce biçimi sizi ileride yakın ya da uzak gelecekte ciddi anlamda sıkıntılar yaratabilir. Bir an önce bunu fark edip düzeltmemiz gerekiyor. 0 ya da 1 puan verdiyseniz kendinize benim en başta saydığım örnek düşüncelerden sıkıntı yok.

Her insan zaman zaman olumsuz düşünebilir. Kaldı ki olumsuz düşünmenin bazen hayatımızı kurtaran tarafları da vardır. Bundan bahsetmiştik. Olumlu düşünme ile ilgili videomuzda.

Şimdi bazen videoların altına yorumlar geliyor, işte çok mutlu gözüküyorsunuz. Ben de her zaman mutlu gezmiyorum, inanın bana. Benim de ciddi anlamda sıkıntılar yaşadığım dönemler oluyor. Fakat önemli olan nokta şu. Her insan gibi hepimiz yaşayacağız bunu. Bu da çok normal bir şey. Bunu dengeleyebilmek belki yani hayatın geneline baktığımda genel olarak ben hayatın yüzde 70’inde karamsar düşünce hatalarına sahip bir yapıda mıyım? Söylenen, şikayet eden bir yapıda mıyım yoksa genelinde iyiyim de hayatın belki yüzde 5’inde, 10’unda da bunlar oluyor mu? Olabilir zaten o kadarı da normal bir şey.

 Peki diyelim ki düşünce hatam var ve bunu fark ettim. Ne yapmam lazım. Bunun pek çok tekniği var ama bir tanesinden kısacık bahsedeyim. Şimdi yazmak gerçekten çok önemli. Çok basit gibi görünüyor olabilir size bir şeyleri yazmak ya yazmanın da ne faydası olacak diye düşünebilirsiniz. Ama sadece yazarak bile daha iyiye doğru giden birtakım sıkıntılar var. O yüzden bu düşünceleri fark ettiğiniz zaman lütfen yazın. Kendinizde fark ettiğiniz düşünce hatalarını yazın bir kağıda, ardından kağıda yazdınız ya onun karşısına onu çürütecek ona antitez bir cümle oluşturun. Mesela, İşe yaramazın tekiyim, hep geç kalıyorum. Hayatım ya da şöyle bir cümle olabilir. Hayatım çok kötü, her şey kötüye gidiyor. Bu cümleyi yazdıktan sonra hemen karşısına. Bunun zıttını yazın. Yani ve bunu somut örneklendirin de. Yoo aslında o kadar da kötü değil. Geçen hafta şöyle iyi bir olay olmuştu ama şu da olmuştu. Ardından böyle bir şey yaşadım ya da ne bileyim ben beceriksizin tekiyim bir düşünce geçiyor zihninizden. Hemen yazın, bunun ardından karşısına hemen onu çürütün. Aslında o kadar da beceriksiz değilim. İyi yaptığım şeyler de var. Hatta bak şunu iyi yapmıştım geçen hafta öbür gün de bunu böyle iyi yapmıştım gibi bunu çürütecek. Anti tezler yazdığınız zaman zihin ve aynı anda iki zıt düşünce zaten barınmıyor. Bu düşünceleri bir şekilde bu düşüncelerle baş etme yolunda bir adım atmış oluyorsunuz. Basit, ufak, küçük bir teknik.

Aslında bakarsanız bunları fark etmek bile bir aşamadır. Ben hep şunu söylerim. Fark etmek yolun yüzde 70’i dir. Geriye kalan kısım zaten yüzde 30. Yüzde 30 ama kolay yüzde 30 değil o. Ama yüzde 70’lik kısım da zor bir kısım fark edebilmek. Çünkü kendimizle ilgili şeyleri fark etmek çok da kolay olmuyor. Kendimize karşı kör olduğumuz için valum. Başımıza yıldırım düşmeden bu videoyu kapatalım isterseniz teşekkür ediyorum izlediğiniz için herkese sevgiler.