MALADAPTIVE DAY DREAMING AŞIRI HAYAL KURMA BOZUKLUĞU

Günlük yaşam stresli, kaygı verici ya da sıkıcı olmaya başladığında, bazen hayal dünyamıza kaçarız. Çoğumuz özellikle ergenlikte bunu yaşamıştır. Ancak bazen ipin ucu kaçabiliyor. Öyle ki yetişkinliğe gelmiş olsak bile, hayal kurma işi günümüzün büyük bir bölümüne alabiliyor. Yani gün içinde saatlerce hayal kurabiliyoruz. Hatta bu bir bağımlılığa dönüşüyor ve gerçek yaşamdaki sorumluluklarımızı yerine getirmeye, engel olmaya başlayabiliyor.

Bu videoda Maladaptive Day Dreaming yani Türkçesiyle Uyumsuz Hayal Kurma durumu ve bununla baş etme yolları hakkında konuşacağız. 2000’li yılların başında psikiyatri literatürüne giren uyumsuz hayal kurma yani maladaptive Day Dreaming hakkında hala çalışmalar devam ediyor ve henüz bir hastalık ya da bir bozukluk olarak sınıflandırılmıyor. Ancak bugün çok sayıda kişi bu şikayetle uzmanlara başvurabiliyor.

Hayfa Üniversitesi’nden Eli Somer’in bu konuyla ilgili çalışmaları var ve ona göre sizde de bu durumun var olup olmadığını anlayabilmeniz için bazı kriterler var. Şimdi bu kriterleri sayacağım ancak bu kriterlerin hepsini birden gösteriyor olmanız şart değil kendinizde bu durumdan şüphelenmek için. En az iki tanesini altı aydan uzun bir süredir hayatınızı etkileyecek derecede görüyorsanız, kendinizde bu durumdan şüphelenebilir ve bir psikiyatri uzmanına başvurabilirsiniz.

Görsel, işitsel ve duygusal olarak oldukça canlı, gerçekçi hayaller kurma ve bu hayali kurarken yoğun bir şekilde kendini kaptırma, bu hayale dalma, gün içinde saatlerce hayal kurma. Kişi hayal dünyasında oldukça sürükleyici bir senaryo oluşturabilir ve bunların kahramanlarını belirleyebilir ve bu bölümler halinde devam edebilir adeta bir dizi gibi. Hayal kurma genellikle bir müziğe maruz kalmayla tetiklenir, sürdürülür ve geliştirilir. Kişi gün içerisinde hayal kurmak için vakit bulamadığında ya da bir şekilde hayal kurması engellendiğinde ya da kesildiğinde bunu bir sorun haline getirme, öfkelenme. Yarıda kalan hayali devam ettirebilmek için karşı konulamaz, güçlü bir istek duyma. Hayal kurarken bir taraftan işte ileri geri yürüme, volta atma ya da çeşitli el ayak hareketlerini, elini sallama ya da ayağını sallama gibi tekrarlayan bir takım hareketlerin eşlik etmesi. Kurulan hayale yüz ifadeleri ve sesle de, örneğin fısıltıyla ya da işte konuşmalarla eşlik edilmesi. Hayal kurmanın gündelik yaşamı etkileyecek bir hale gelmesi. Örneğin hayal kurabilmek için çeşitli sosyal aktivitelere katılmama, derslerini yapmama, işe gitmek istememe yani kişinin bir şekilde hayal kurmayı gerçek yaşama tercih etmesi. Ve son olarak kişi hayal kurmayı bırakmak istese bile bunu yapamaması, defalarca başarısız bırakma girişiminde bulunması.

İlk başta bu durum şizofreniye ya da disosyatif kimlik bozukluğuna benzetilebilir ancak buradaki durum tamamıyla farklıdır çünkü kişi yarattığı kurgusal dünyanın farkındadır. Yani hayal kurduğunun farkındadır ve bu sırada bilinçlidir. Öte yandan bu sorundan muzdarip olan kişilerin çoğunda depresyon, anksiyete, OKB ya da dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu gibi çeşitli tanıların eşlik ettiği görülmüştür.

Dr. Sommer’in bu konuyla ilgili geliştirmiş olduğu bir ölçek var. Eğer bu durumdan kendinizde şüpheleniyorsanız kendinizi değerlendirebilmeniz için bu ölçeğin Türkçe versiyonunun linkini aşağıda yorumlara ekledim. Yine nasıl puanlayacağınızı da anlattım.

Peki neden bunu yapıyoruz? Çoğu zaman yaşadığımız çeşitli travmalar sonrası oluşan zorlayıcı duygular, örneğin işte iç sıkıntısı, huzursuzluk, bunaltı, kaygı ya da oluşan çeşitli takıntılarla, depresyonla baş edebilmek için bir baş etme mekanizması olarak hayal dünyamıza sığınıyoruz. Bazen de özellikle dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu ya da duyu bütünleme bozukluğu olan kişilerde beynin uyarılma ihtiyacı, uyarılma açlığını giderebilmek amacıyla kişiler hayal dünyasına kaçabiliyorlar.

Hayat çok mu sıkıcı ve durgun? İstediğim kişi değil miyim? Hop, dalıyorum hayal dünyama. Orada belki bir yamaç paraşütçüsüyüm ya da

gezegenleri keşfeden bir astronotum. Hayat beni hayal kırıklığına mı uğrattı? Var olan durum depresif ve kaygı verici mi? Hop, dalıyorum hayallere ve kendimi istediğim hayatta, istediğim versiyonla yaşarken görüyorum.

Her halükarda baktığımızda hayal kurma bir baş etme mekanizması gibi gözüküyor ve bazen belli bir noktaya kadar da işe yarıyor. Örneğin çeşitli meditasyon türlerinde kendimizi mutlu hissettiğimiz bir yerde hayal edebiliyoruz. Ancak bu işin kontrolünü yitirmeye başladığımızda hayal kurma günümüzün büyük bir bölümüne aldığında ve bir bağımlılığa dönüştüğünde gerçek yaşamdansa hayalleri tercih etmeye başladığımızda işte o zaman bu bir bağımlılığa dönüştü demektir ve her bağımlılık gibi bu da zararlıdır.

Peki bu durumla nasıl baş edebiliriz? Eğer bu durumun kendinizde var olduğundan şüpheleniyorsanız öncelikle emin olabilmek için bir psikiyatri hekimi ya da bir klinik psikologla görüşmenizi öneririm. Bunun dışında benim bu videoda vereceğim önerileri iki grupta toplayabiliriz.

Birinci grup tıpkı kaygıyla baş etme yollarında olduğu gibi aslında o an için anlık olarak o durumu yaşadığınızda ya da yaşamaya yakın olduğunuzda size yardımcı olabilecek bazı teknikler. Diğer grup ise daha uzun vadede sorunun kök nedenini analiz edebilme ile ilgili yardımcı olabilecek tekniklerdir.

Hayal kurma isteği geldiği an ya da işte kendinizi hayal kurarken yakaladığınız an bu durumdan dışarıya çıkabilmek için dikkatinizi dışarıdaki başka nesne ya da durumlara yöneltebilirsiniz. Bununla ilgili topraklama teknikleri isimli videomda 20 tane teknik anlatıyorum. Merak edenler için o videonun linkini aşağıda yorumlara yine bırakıyorum bu videoyu daha da uzatmamak adına.

Yine baş etme sürecinde dikkat sürenizi toparlayabilmeye, gerçek yaşamdaki farkındalığınızı arttırmaya ve sakince kendinizi gözlemleyebilme yeteneğinizi arttırmaya yardımcı olacak ve bunun yine bir yan etkisi olarak stresle baş etmenize ve dikkat toparlamanıza da yardımcı olacak bir diğer teknik mindfulness tekniğidir. Mindfulness tekniği düzenli uygulandığında her gün 5-10 dakikalık egzersizler dahi bir süre sonra yavaş yavaş size yardımcı olmaya başlayacak. Mindfulness nedir ve nasıl uygulanır merak ediyorsanız yine bununla ilgili videomun linkini de aşağıda yoruma bırakıyorum. O videonun içerisinde yine 6-7 dakikalık minik bir mindfulness egzersizi de var.

Bunun dışında sizi hayal kurmaya iten, içten içe sizi rahatsız eden o kök nedenle ilgili bazı çalışmalar yapılması gerekiyor. Tabii bu kök neden kişiden kişiye göre değişebilir. O yüzden genel bir şey söylemek zor. Kimisi için bu kök neden beynin uyarılma ihtiyacı olabilirken, kimisi için geçmişte yaşanmış bir travma, onun yarattığı zorlayıcı duygular, belki yüzleşilmek istenmeyen, bastırılmış ihtiyaçlar olabilir.

İşte bu kök nedeni bulabilmek ve bununla ilgili çalışabilmek için öncelikle kendimize doğru bir yolculuğa çıkmamız gerekiyor. Rüyaları gerçekleştirmenin yolu uyanmaktır ve Jung’un da dediği gibi dışarı bakanlar düş görürler, içe bakanlar ise uyanırlar. İşte bu uyanışı yakalayabilmek için içe bakmaktan kastımız kendi içimizdeki o hayal dünyasına kapılmaktan ziyade bizi o dünyaya iten asıl ihtiyaçlarımız, belki karşılanmamış beklentilerimiz, duygularımız, düşüncelerimizi analiz edebilmek. Tüm bunları yani aslında kendimizi gözlemleyebileceğimiz bir içsel yolculuk ise öncesinde bazı hazırlık çalışmaları gerektirir. Bu kanalda bu yolculukta size yardımcı olabilecek çok sayıda bilgiyi ve tekniği içeren videolar bulabilirsiniz. Bunun için kanaldaki oynatma listeleri bölümünü incelemenizi ve uygun videolardan başlamanızı öneririm.

Linkler:

MINDFULNESS VİDEOSU: https://youtu.be/4r0FjSEtCGA?si=gAzUROoBQNu2IpCU

TOPRAKLAMA TEKNİKLERİ: https://youtu.be/Db_A6KqR0Q0?si=gkDywMi8EZ8iKvW1

MALADAPTIVE DAY DREAMING TESTİ: Aşağıdaki linkten ulaşacağınız testte her maddeye 0-100 arası puan verin. Toplam puanı 16’ya bölün. Sonuç 40 ve üzeri ise MD şüphesi vardır, bir psikiyatrist ile görüşebilirsiniz.

Test için tıklayın: https://www.somer.co.il/images/MD/Turkish_MDS-16.pdf