HEDEFLER NASIL BELİRLENMELİ? DOĞRU HEDEF KOYMA – SMART HEDEFLER / 2. DERS

Stresle baş edebilmek, motivasyonu yüksek ve daha anlamlı bir hayat sürebilmek için bana yardımcı olacak tekniklerden bir diğeri de hedefler belirleme tekniği. Hedefler belirliyor musunuz ve bunları yazıyor musunuz? Daha da önemlisi. Yazdıktan sonra takibini yapıyor musunuz? Yapanlar bilirler.

Gerçekten de doğru hedefler belirleyip bunları yazmak ve takibini yapmak o hedeflerin gerçekleşmesi olasılığını yükseltiyor. Bakın 1950’li yıllarda yapılmış bir araştırma var.

Yale Üniversitesi öğrencilerinden hedeflerini yazmaları isteniyor ve öğrencilerin sadece yüzde 3’ü hedeflerini net, açık ve kurallara uygun bir biçimde yazabiliyor. Geriye kalan yüzde 97 ise ne istediğini bilmiyor.

Bu boylamsal bir araştırma. 20 yıl sonra yani 1970’li yıllarda bu öğrencilerin hayatları tekrar inceleniyor ve görülüyor ki hedeflerini açık, net, belirgin biçimde yazabilen. O yüzde 3’lük kesim var ya, işte o yüzde 3’lük kesim hem gelir ve statü bakımından hem de mutluluk ve motivasyon bakımından geriye kalan yüzde 97’ye oranla çok daha iyi bir noktada hayatta.

Evet, hedefleri yazmak, hedefler belirlemek ve bunları takip etmek gerçekten de iyi bir teknik.

Ama kişinin doğru hedefleri belirlenebilmesi için bireysel farkındalığının yüksek olması gerekiyor. Yani kendini yakından tanıyor olması gerekiyor. Bireysel farkındalık öyle bir yol ki. Kimi insanlar bir ömür boyunca bu yola çıkamıyorlar.

Yani yaşıyor. Doğuyor, büyüyor

Askere gidiyor, işe gidiyor, evleniyor, çocuk yapıyor, işe gidiyor, geliyor gidiyor, geliyor, gidiyor, geliyor ve ölüyor.

Peki sen ne için yaşadın? Hayat amacım ne? Bu hayatı senin için anlamlı kılan şeyler ne? Çok kişi bunun üzerine düşünmüyor. Oysa mutlu ve motivasyonlu olmanın koşullarından biri kişinin kendini tanıması koşullarından biri değil.

Hatta ilk koşulu kişinin kendini tanıması. Bireysel farkındalık için ne yapabilirim? Bireysel farkındalık için öncelikle değerlerini belirleyebilir.

Değerler ne demek? Değerler hayatı benim için anlamlı kılan hayatta benim için en önemli unsurlar demek. Peki ama değerlerimi nasıl belirleyebilirim?

Değerlerimizi belirleyebilmek için kendimize bazı sorular sorabilirsiniz. Mesela şöyle bir düşünün. Son altı ay içerisinde sizi en çok mutlu eden anı hatırlayın. Gözlerinizi kapatın. Düşünün şu son 6 ay içerisinde neye çok sevindiğimiz en çok sizi ne mutlu etti?

O anı gözünüzün önüne getirin. Kimler vardı? Olay neyle ilgiliydi?

Son 6 ay içerisinde mutlu olduğum bir an yok diyebilirsiniz. O zaman şunu hatırlayın. Son 6 ay içerisinde ya da 6 ayı birazcık daha uzatabilirsiniz. Son bir sene ya da bir ömür boyunca beni en çok kızdıran, gerçekten öfkeden deliye döndüren olay neydi?

Bunu hatırlamaya çalışın. Sizi en çok öfkelendiren olan neydi? Yanınızda kimler vardı? Olay neyle ilgiliydi? Bunu da mı hatırlıyorsunuz? O zaman şunu düşünün.

Son dönemde kendinizle en çok gurur duyduğunuz gerçekten böyle sizi tatmin eden bir olay var mıydı?

Bu olay neydi? Olay neyle ilgiliydi?

Şimdi bu olayları hatırlıyorsanız eğer, büyük bir olasılıkla bu olaylara anlam yüklediğiniz anlamına geliyor. Anlam yüklediğiniz şeyler sizin için değerli şeylerdir. İster kötü bir anlam yüklemiş, onun istediği gibi anlam etmemiş olun. Her halükarda bu olaylar sizin bir değeriniz ile örtüşüyordur. Bu yüzden bu olayları hatırlıyorsunuz. Değerler benim için en önemli unsurlar dedi ki ya mesela kimse için hayattaki en önemli değer sağlıktır.

Kimisi için ailedir, kimisi için paradır. Kimisi için güçtür. Kimisi için başkalarının onayını almak, başkalarını etkilemektir. Yani diğer insanlarla var olduğunu hissediyordur kişi. Kimisi için güvendir. Kimisi için başarma duygusudur. Bir şeyleri başarabilmek. Bu değerleri belirleyebilmek çok çok önemli.

Sizi değerleri belirlemeniz de faydalı olması amacıyla bir doküman ekleyeceğim eğitime indirebilirsiniz bu dokümanı ve bu dokümanı önümüze alıp sizin için en önemli değerleri işaretleyip bilirsiniz.

Bu dokümanda bir çalışma yapmanızı isteyeceğim. Öncelikle dokümanı önünüze alın, değerleri okuyun ve bu değerler arasından sizin için en önemli 10 tanesini seçin. Bakın buradaki değerlerin hepsi önemli, hepsi önemli değerler. Ama sizin için en değerlileri hangisi? Bakın değerleri belirlemek şu açıdan da çok çok önemli.

Beni ne mutlu eder sorusunun cevabını biliyor musunuz? Sizi en çok ne mutlu eder? Çoğu kişi bunun cevabına hemen para diyor. Evet, para gerçekten de bizi mutlu ediyor ama paranın miktarı mutluluğun miktarını belirlemiyor.

Mutlu olabilmek için belirli bir miktar paraya ihtiyacımız var gerçekten. Temel yaşamsal ihtiyaçları için belirli bir miktar para olmazsa olmazdır. Evet tamam. Peki bunun üzerine çıkan miktarlar mutlulukla doğru orantılı mı? Yani miktar yükseldikçe mutluluğun da yükseliyor mu?

Araştırmalar bunun böyle olmadığını gösteriyor. Gerçekten de para.

Evet, belli bir miktara kadar mutluluğu belirliyor ama onun üzerindeki miktarlar mutluluğu garanti etmiyor. Eğer öyle olsaydı hiçbir zenginin depresyona girmemesi gerekirdi. Ama durum böyle değil. Demek ki beni ne mutlu eder sorusunun cevabına para demek. Gerçekten de kendimi tanıdığımı göstermiyor olabilir. Belki de benim için gerçekten en yüksek değer paradır.

Bilemiyorum, onu siz belirleyeceksiniz ama şunu düşünmenizi istiyorum. İkinci soru olarak gerçekten de paraya ihtiyacınız olmasa. Yani hayatınız boyunca. Çalışmanıza gerek olmayacak kadar çok paranız olsa ne yapmak sizi çok mutlu ederdi. Bir düşünün paraya ihtiyacınız yok, para zaten geliyor bir yerden. Ne yapmak sizi gerçekten mutlu ederdi? Bütün gün yatmak mı? Hiç sanmam. Bir süre sonra sıkılacaksınız. Dünyayı gezmek mi?. Yeni şehirler keşfetmek mi?

Çalışmak mı? Birilerine yardım etmek mi? İşte bu soruya vereceğiniz cevap sizin değerlerinizi ortaya çıkarıyor.

Değerlerim o kadar önemli ki değerlerim benim seçimlerimi belirliyor. Değerlerim benim hayatımı belirliyor. Kararlarımı belirliyor. Beni ne mutlu eder? Sorusunun cevabını belirliyor. Mutluluğun tek bir formülü yok. Çünkü mutluluğun formülü herkese göre değişiyor. Benim için mutluluğun formülü A’dır. Senin için B’dir. Öbürküsü için C’dir. İşte bu formülü bulabilmek için önce ilk yapmam gereken şey değerlerime belirlemek.

O yüzden lütfen o dokümanı çıktısını alın ve o doküman üzerinden sizin için en çok değerli olan, en çok önemli olan 10 tane unsuru belirleyin.

İlk aşamada bunu yapmanızı istiyorum. 10 tane unsur belirleyin. Belirlediniz mi? Şimdi geldik ikinci aşamaya.

İkinci aşamada ne yapacaksınız? İkinci aşamada şunu yapmanızı istiyorum. Seçtiğiniz 10 tane değeri önemine göre numaralandırmanızı istiyorum ve karşısına yazmanızı istiyorum.

Mesela benim için hayatta en önemli değer ailemi hemen karşısına 1 yazacağım. 1 numara olmazsa olmaz 1, olmazsa olmaz değeriniz hangisiyse onu karşısına 1 yazın.

Sonra ondan sonrakini belirleyin. 2 3 1’den 10’a kadar numaralandırın. En önemli değer bir daha az önemli. 2. 3 diye giderek numaralandırmanızı yapın. Böylelikle sizin için en önemli 10 değeri belirlemiş. Bu 10 değeri de kendi içerisinde önceliğine göre, sıralandırmış olacaksınız. Öncelik sıralaması yaparken şunu düşünün. Hangisinden vazgeçebilir? Bu 10 tanesinden vazgeçmem, gerekse ilkönce hangisinden vazgeçerim?

İlk önce vazgeçebileceğini değerin karşısına 10 yazın, daha sonra 9 8 böyle gidebilirsiniz. Bu şekilde de belirleyebilirsiniz değerlerinizi. Peki değerlerinizi belirlediniz? 1’den 10’a kadar numaralandırdınız.

Şimdi gelin şu anki hayatınıza bir bakalım. Şimdi bu numaraların yanına bir tane çizgi atın ve şunu düşünün.

Şu anki hayatınıza baktığınızda hayatınızı yaşama biçimimiz, eylemleriniz, vaktinizi ayırdığınız unsurlar en çok hangi değerle alakalı?

Bunu yaparken şöyle bir uygulama yapmanızı istiyorum. Kağıdın üzerindeki tüm değerlere bakın, işaretlemededikleriniz de dahil olmak üzere. Bakın özellikle söylüyorum, işaretlemedikleriniz de dahil olmak üzere şu an vaktinizi en çok, enerjinizi en çok hangi değere ayırıyorsunuz?

O değerin karşısına 1 yazın daha ayırdığınız 2 daha az ayırdınız 3. Böyle 1’den 10’a kadar. Bu sefer böyle bir sıralama yapın.

Bu sıralamayı yaparken şununla karşılaşabilirsiniz. Mesela ben demişimdir ki hayatta benim için en önemli değer aile. Ailenin karşısında bir yazmışım güzel! Şimdi geldim ikinci numaralandırmamıza.

Hani dedim ya en çok enerjinizi ve vaktinizi ne harcıyorsanız ona 1 yazın diye bu sefer.

Aile benim için 1 numara önem sıralamasında ama eylemlerine baktığımda vaktimi ayırdığım değerlerime baktığımda sıralama mı yapıyorum? Aaa bir bakıyorum ben hiç aileme vakit ayırmıyorum.

Ailem ilk 10’da yok.

E o zaman ben mutlu olabilir miyim? Değerlerim ile eylemlerim eğer birbiriyle çakışırsa, ortak nokta bulamazsam o zaman mutlu olamam.

Mutluluğun formüllerden biri de kişinin değerleriyle uyumlu eylemlerde bulunmasıdır.

Şöyle düşünün ben bir bakmışız ki vaktimi işime ayırıyorum. Aileme hiç vakit ayıramıyorum. Haftada bire bir kahvaltı edemiyoruz onlarla. O zaman belki ben çok para kazanıyorum.

Evet ama benim için en önemli olan değer hala karşılık bulamıyor. Bu durumda mutlu olabilir miyim yeterince? Hayır. O zaman ne yapmam gerekiyor?

Mutlu olabilmek için değerlerim ile ilgili hedefler belirlemek gerekiyor.

Bir hedefim bana uygun olması ve beni mutlu edebilmesi için değerlerim alakalı olması lazım. Değerlerim ne alakasız hedefler beni mutlu etmez ki. Bakın bugün çok insan bu hataya düşüyor. Özellikle üniversite sınavına hazırlanan gençler üniversite sınavına hazırlanırken kendi değerlerinden ziyade ona dayatılan değerler üzerinden gidiyor. Hangi meslek çok para kazandırıyor? Hangisi daha çok tercih ediliyor? Buna göre bir meslek belirleyim hayır bu değil. Senin için önemli olan değer hangisi? Önce bunu belirleyeceksiniz. Senin için önemli olan değerle alakalı bir meslek seçtiğinde zaten ne yaparsan yap para kazanırsın. Çünkü değerleri ile alakalı bir mesleği gerçekleştirdiğini de zaten o mesleği iyi yapacaksın. Neden iyi yapacaksın? Çünkü onu seveceksin. O sana iş gibi gelmeyecek. Sevdiğin işi yaparsan ne iş yaparsan yap para kazanırsın. O yüzden önce ben ne istiyoruma bakmak gerekiyor. Ben ne istiyorum bu hayatta? Beni ne mutlu eder? Benim amacım ne? hedeflerim ne? Bunu belirleyebilmek için önce değerlerime belirleyeceğim. Değerlerim belirledikten sonra şöyle genel bir hayatıma bakacağım. Peki benim şu anki hayatım bu değerlerle ne kadar uyumlu?

Mesela bunun numaralandırma yaptınız, aynı rakamı alan değeriniz var mı? Her iki numaralandırmanızda da aynı rakamı alan değeriniz var mı?

Varsa kaç tane onda bir mi? Onda iki mi? Onda sıfır mı? Bunların hepsi size bir şey anlatıyor.

Her iki numaralandırmanızda da aynı değeri alan, aynı rakamı alan değerleriniz varsa o zaman güzel.

İyi haber. Değerlerimizle uyumlu bir hayat yaşıyorsunuz demektir. Ancak hiç tutturamadıysanız. Ya da onda bir, onda iki, onda üçse bir şeyler yapmanız gerekiyor anlamına geliyor bu. Hayatınızda birtakım değişiklikler yapmanız gerekiyor. İşte hayatınızda yapacağınız bu değişiklikler de ilk onunuzla alakalı olmalı.

Peki hedefler belirleyebilmek için önce değerlerimi belirlemem lazım dedik. Ardından ne yapmam gerekiyor? Şimdi bir hedefim. Bana uygun olabilmesi için bir evet değerlerim alakalı olmalı. İki mutluluk hedefimin. Bir kere somut ve net olması gerekiyor. Hedeflerle istekleri de birbirinden ayırmak gerekiyor. Hedefler aslına bakarsanız isteklerin ete kemiğe bürünmüş halidir. İstekler çok geneldir. Mesela mutlu olmak istiyorum. Aileme daha fazla vakit ayırmak istiyorum. Bu bir istek, bir hedef değil, istekler çoğu zaman ölçülemez. Hedefler ise ölçülebilir, istediği hedefe dönüştürebilmek için ne yapmam lazım? Bir belirginleştirmen lazım, somutlaştırman lazım. Netleştirmen lazım. Yani mutlu olmak istiyorum. Çok genel çok genel mutlu olmanın bir sürü yolu var. Hangisi? Aileme daha fazla vakit ayırarak mutlu olmak istiyorum. Hala genel. Peki ben bunu nasıl daha somut hale getireceğim? Bir zaman sınırlaması koyacağım. Zaman sınırlaması. Ne kadar süre içerisinde? Ne zaman başlayacaksın buna? Mesela yabancı bir dili öğrenmek istiyorum. Benim için en önemli değer yeni bilgiler öğrenmek. Yabancı bir dili öğrenmek istiyorum. Hedef değil.

Ne kadar süre içerisinde 6 ay içerisinde İtalyancayı en az orta seviyede konuşacak kadar bilgi edinmek istiyorum. Şimdi bir hedef oldu. Neden biliyor musun? Bir:

Çünkü sen bir zaman sınırlaması koydun. Mutlaka hedeflerin zaman sınırlaması olması lazım. Aksi takdirde hayata geçmez. Sigarayı bırakmak istiyorum. Ne ara bir ara o ara hiç gelmez. 6 ay içinde azaltarak bırakacağım. Eğer azaltarak bırakma yöntemini kullanacaksanız. Kilo vermek istiyorum. Ne ara bir ara, olmaz. 6 ay içerisinde 10 kilo vereceğim. Bak bu bir hedef. Çünkü zaman sınırlaması var. Mutlaka bir zaman sınırlaması olmalı. 2. Hedefleri belirlerken ölçülebilir olması çok çok önemli. Olabildiğince rakamlaştırmaya çalışın rakamsallaştırmaya çalışın. Mesela sigarayı azaltacağım dedin ya azaltmak derken neyi kastediyorsun yani? 3 paketten 1 tane eksik içmekte azaltmak. 3 paketten 1 tane düşürmekte azaltmak.

Rakamsallaştırmak lazım. Kilo vermek istiyorum. Kaç kilo, kilomu onu azaltmak istiyorum. Ne kadar? 6 ay içerisinde 5 kilo. 6 ay içerisinde 10 kilo. Mutlaka rakamsallaştırmaya çalışıan. Olabildiğince somutlaştırın.

Mesela bir çiftlik açmak istiyorum. Bir çiftlik açmak istiyorsun. Ne kadar süre içerisinde? 5 yıl içinde. Tamam uzun vadeli bir hedef. Peki kaç metrekarelik bir alan? Neyin üzerine? Faaliyet gösterecek mi? Ne üzerine olacak? Ne bileyim ördek çiftliği mi olacak, inek çiftliği mi olacak, tavuk çiftliği mi olacak?

Hangi şehirde?

Bütün detaylarını kafamda belirlemem gerekiyor ve kafamda bu detayları belirledikten sonra kendimi kilometre taşları belirlemem gerekiyor. Yani onu küçük adımlara bölmem gerekiyor.

Mesela dedim ki 6 ay içerisinde 5 kilo vereceğim. Hedefimi belirledim. Orta vadeli bir hedef. 6 ay içerisinde 5 kilo vereceğim. Hedefim belirledikten sonra kendimi kilometre taşları oluşturmak lazım. Bir. Yine zaman sınırlaması olacak

bu arada kilometre taşlarımda. Bu akşamdan itibaren spor yapmaya başlayacağım. Spor yapmak derken bu akşamdan itibaren her akşam 30 dakika egzersiz yapacağım.

Bu akşamdan itibaren her akşam 30 dakika egzersiz yapacağım ve her hafta bunu 5 dakika arttıracağım.

Bu akşamdan itibaren kendime eşofman alacağım. Yarın diyetisyene gideceğim gibi. Küçük adımlar kilometre taşları belirleyip yavaş yavaş o hedefe doğru harekete geçmem gerekiyor. Hedefe doğru harekete geçerken bu arada gerçekçi olmak da çok önemli. Daha doğrusu hedefler belirlerken gerçekçi olmak da çok önemli. Birden bir adam her akşam bir saat koşacağım dersem bu çok gerçekçi olmayacaktır. Eğer hiç spor yapmıyorsanız. Küçük adımlarla başlayın. Bu da bir tekniktir, özellikle tembeller için çok etkili bir tekniktir. Küçük adımlarla başlamak. Küçük adımlarla başla gerçekçi ol. Her akşam bir saat koşamazsın yapma. Bu akşam 10 dakika egzersiz yapacağım. Yarın akşam 5 dakikada arttıracağım. Öbür akşam her gün beşer dakika artırarak ilerleyeceğim.

Ya da belki haftada bir 5 dakika ilerleyeceğim. Tembellik seviyeme göre belirleyeceğim bunu. Dolayısıyla küçük adımlar belirlemek ve o adımlarla ilerlemek. Hedefe doğru motivasyonumu arttıracaktır.

Hedef belirleme ile ilgili olarak şimdiye kadar söylediklerimi özetlemek gerekirse hedefler bir değerlerim ve uyumlu olmalı. 2. Mutlaka somut, net ve belirgin hedefler olmalı. Olabildiğince detaylandırılmış olmalı. 3. Hedeflerimin mutlaka bir zaman sınırlaması olmalı. 4 Hedeflerin ölçülebilir olmalı. Hedeflerimi olabildiğince rakamlara dökebilmeliyim.

Hedeflerle ilgili belirtmek istediğim son iki şey daha var. Bunlardan bir tanesi hedeflerimizi gerçekçi olması gerektiği. Gerçekçi olması derken neyi kastediyorum? Hedef öyle bir noktada olmalı ki ne çok kolay ulaşılabilir gerçeklikte olmalı. Ne de çok zor imkansız bir gerçeklik de olmalı. Hedefler bu ikisinin ortasında bir yerde yer almalı.

Yani harekete geçmek için beni biraz zorlamalı. Bir de eğer hedeflerimi yazılı hale getirirsem bu hedefleri bilinçaltı açısından daha da somutlaştırmış hale getiriyorum. Bu yüzden gerçekleşmesi ihtimali de arttırıyorum. O yüzden yaptığınız hedefleri, belirlediğiniz hedefleri mutlaka yazılı hale getirin. Ve bunları görebileceğiniz bir yere asın.

Asın ki her gördüğünüzde, her gözünüz çarptığında o hedef kendini size hatırlatsın ve harekete geçmek için sizi arkanızdan iteklesin.